З 14 па 17 верасня ў Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі адбылася міжнародная навуковая канферэнцыя «Праблемы рацыянальнага выкарыстання прыродных рэсурсаў і ўстойлівае развіццё Палесся».
Сярод шматаспектнага праблемна-тэматычнага поля форуму знайшлося месца ў тым ліку пытанням лінгвістычнага характару. Праца падсекцыі «Моўная адметнасць палескага рэгіёна» пачалася фактычна на 3-м пленарным пасяджэнні з грунтоўнага даклада дырэктара Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры І. Л. Капылова «Праблемы захавання онімнай лексікі Палесся як важнай часткі нематэрыяльнай гісторыка-культурнай спадчыны беларусаў». Згодна з перакананнем дакладчыка, комплекснае вывучэнне ўласных геаграфічных назваў гэтага старажытнага і ўнікальнага рэгіёна Беларусі павінна заняць цэнтральнае месца ў сучасных анамастычных даследаваннях. Актуальным таксама з’яўляецца пытанне захавання палескай онімнай лексікі, якое, па меркаванні І. Л. Капылова, можа быць вырашана толькі ў выпадку рэалізацыі міждысцыплінарнай праграмы даследаванняў. Стварэнню такой праграмы павінна папярэднічаць распрацоўка крытэрыяў аднясення тапонімаў Палесся да помнікаў гісторыка-культурнай спадчыны. Распрацаваныя з улікам палажэнняў Закона «Аб найменнях геаграфічных аб’ектаў» і Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб культуры, гэтыя крытэрыі дазволяць сфарміраваць базу ўласных геаграфічных назваў рэгіёна, якія будуць падлягаць ахове з боку дзяржавы.
Непасрэдную працу падсекцыі «Моўная адметнасць палескага рэгіёна» распачаў даклад Т. М. Аліферчык «Некаторыя заходнепалескія мікраэтнонімы: семантыка, лакалізацыя». Выступленне было прысвечана аналізу выяўленых падчас фальклорна-этналінгвістычных экспедыцый у Заходняе Палессе найменняў лакальных груп насельніцтва (забужцы, загародцы, балацюкі/багнюкі, літвіны/шытыкі, лабуры/лабары). Не абышла дакладчыца ўвагай таксама праблему лакалізацыі хароніма Палессе/Поліссе: нягледзячы на наяўнасць шэрагу даследаванняў, гэтае пытанне на сённяшні дзень не з’яўляецца канчаткова вырашаным. За межы лінгвістычнай праблематыкі выйшаў даклад А. М. Анісім «“Наша ніва” (1906—1915 гг.) як крыніца вывучэння матэрыяльнай і духоўнай культуры палешукоў», што тлумачыцца шырокім наборам тэм, якія асвятляліся на старонках выдання. Змешчаныя ў газетных публікацыях шматлікія звесткі пра жыццё жыхароў тагачасных вёсак, мястэчак, гарадоў, у тым ліку на Палессі, уяўляюць безумоўную цікавасць для спецыялістаў розных галін навукі. Неаслабная ўвага даследчыкаў да «Нашай нівы», першы нумар якой выйшаў 110 гадоў таму, абумоўлена яшчэ і тым, што газета была фактычна адзіным беларускамоўным перыядычным выданнем пачатку ХХ ст.
Даклад В. М. Курцовай «Усходнепалескія гаворкі і іх месца ў сучаснай славянскай і нацыянальнай моўнай прасторы» закрануў яшчэ адзін аспект лінгвістычнай праблематыкі рэгіёна. Уяўляючы сабой перыферыйны моўны кантынуум, гаворкі Усходняга Палесся характарызуюцца наяўнасцю вялікай колькасці архаічных асаблівасцей, якія захаваліся да нашага часу. Аднак у выніку аварыі на Чарнобыльскай АЭС дыялектны ландшафт краю зазнаў сур’ёзнае разбурэнне: тэрыторыя распаўсюджання гаворак значна зменшылася, скарацілася і колькасць іх носьбітаў. Усё гэта, як мяркуе В. М. Курцова, павінна спрыяць папулярызацыі і паважліваму стаўленню да ўсходнепалескіх гаворак — унікальнага культурна-моўнага набытку, які склаўся дзякуючы спецыфічным гістарычным умовам развіцця. Гістарычны аспект лінгвістычнай праблематыкі Палесся знайшоў адлюстраванне ў дакладзе Н. В. Паляшчук «Пінскія акты: аспекты лінгвістычнага апісання». Прааналізаваўшы 110 дакументаў, змешчаных у адпаведным раздзеле выдадзенай у 1903 годзе кнігі А. С. Грушэўскага «Пінскае Палессе XIV—XVI стст.: гістарычныя нарысы», дакладчыца лічыць перспектыўным іх выкарыстанне для вывучэння адметнасцей функцыянавання старабеларускай рэгіянальнай дзелавой пісьменнасці на пэўным храналагічным зрэзе, што з’яўляецца нераспрацаваным напрамкам у беларускім гістарычным мовазнаўстве. На аснове названых матэрыялаў, па меркаванні Н. В. Паляшчук, мэтазгодна падрыхтаваць і асобны слоўнік дзелавой пісьменнасці Піншчыны, які будзе рэпрэзентаваць новы тып лексікаграфічнага даведніка ў беларускай гістарычнай лексікаграфіі.
Тэксты дакладаў, падрыхтаваных удзельнікамі падсекцыі «Моўная адметнасць палескага рэгіёна», апублікаваны ў зборніку матэрыялаў міжнароднай навуковай канферэнцыі «Праблемы рацыянальнага выкарыстання прыродных рэсурсаў і ўстойлівае развіццё Палесся», які ўжо выйшаў з друку. Акрамя пералічаных, на старонках выдання змешчаны тэксты наступных дакладаў лінгвістычнай скіраванасці: А. А. Лукашанец «Мова і ідэнтыфікацыя: праблемы нацыянальнай і мясцовай ідэнтыфікацыі ў двухмоўным соцыуме», Ю. В. Маліцкі «Дыялектныя назвы рыб у гаворках Беларускага Палесся: анамасіялагічны аспект», І. У. Сацута «Яцвягі на старонках летапісаў», В. А. Шклярык «Лексіка-семантычная архаіка Усходняга Палесся ў кантэксце даследавання мясцовай мікратапаніміі». Завочны ўдзел у канферэнцыі прыняў і ўраджэнец Краіны Баскаў (Іспанія) Крысціян Рансэра, які, навучаючыся ва Універсітэце Сурэя (Гілфард, Вялікабрытанія), даследуе гаворкі Заходняга Палесся. З тэкстам падрыхтаванага ім даклада «The vocative in West Polesian» таксама можна азнаёміцца ў зборніку матэрыялаў форуму.
Вадзім Шклярык, навуковы супрацоўнік Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі
