Зручна жыць на свеце будзе,
Калі ёсць свой летапісец
(Янка Купала)
Супрацоўнікі «Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі» ладзяць частыя сустрэчы з чытачамі бібліятэкі імя Янкі Купалы. 30сакавіка 2023 года перад навучэнцамі філіяла БДЭУ «Мінскі гандлёвы каледж» выступіла галоўны навуковы супрацоўнік, доктар філалагічных навук, прафесар Мароз Валянціна Канстанцінаўна з паведамленнем пра летапісную спадчыну нашага народа.
Яна адзначыла, што амаль 500-гадовы перыяд летапісання ўвабраў у сябе шмат значных падзей беларускай гісторыі – пра палітычную барацьбу паміж вялікімі князямі, дынастычныя шлюбы, пераможныя бітвы, а таксама пра рупны клопат нашых продкаў у адстойванні пытанняў веры, разгортванні адукацыі і асветы.
Аўдыторыі цікава было даведацца пра выключную ролю і значэнне гэтага жанру старажытнага беларускага пісьменства. Летапісы былі найбольш запатрабаванымі творамі практычна ва ўсіх колах грамадства. Паводле сведчання М. М. Улашчыка, у краіне кружыла маса летапісаў – іх у той час актыўна перапісвалі, што гаворыць пра вялікую цікаўнасць народа да сваёй гісторыі і творчы патэнцыял летапісцаў: …Так рупная пчала // Умее ў соты мёд сабраць і з горкіх кветак, // І бачанаму мной – я годны веры сьведак. // Хай тыя ведаюць, што з’явяцца па нас, // Ўсю праўду пра жыццё у наш і пройшлы час, // Пра войтаў, лаўнікаў, і райцаў, і паспольства, // Пра розных каралёў і бітвы, і пасольсва, // Што тут чынілася у даўнія гады, // Што думалі, чаго жадалі мы тады, // За што змагаліся, як баранілі веру, – // Хай зведаюць усё патомкі праз паперу! (Максім Багдановіч).
Асаблівая ўвага была звернута на багацце рукапісных кніг, у складзе якіх захаваліся беларускія летапісы. Напрыклад, летапіс Красінскага змешчаны ў адным са зборнікаў канца ХV ст. поруч з «Аповесцю пра Сівілу-прарочыцу» і перакладнымі творамі з лацінскай мовы – «Тры каралі» і «Жыціе Аляксея, чалавека божага», а таксама легендай «Пакуты Хрыста». А выключны па змесце і мове Баркулабаўскі летапіс канца ХVІ – пачатку ХVІІ ст. з апісаннем падзей у Баркулабаве і Усходняй Беларусі знаходзіцца ў зборніку, дзе падаюцца цікавыя звесткі пра падзеі ў Еўропе, на Блізкім Усходзе, Маскоўскай дзяржаве і інш. Такім чынам гістарычная памяць беларускага народа захавана не толькі ў легендах і паданнях, але і ў рукапісных кнігах, дзе поруч з разнастайнымі дакументамі на беларускай мове, тэкстамі розных пісьмовых жанраў суседнічаюць летапісныя спісы.
Матэрыял падрыхтавала В.К. Мароз
